DZIEJE PARAFII SZCZUROWA
Parafię utworzył biskup Jan Grot, który w roku 1338 zbudował kościół drewniany pod wezwaniem św. Bartłomieja. Szczurowa należała do parafii, która została uposażona w dwa łany ziemi. Parafia znajdowała się w granicach dekanatu Nowe Brzesko i wtedy była jeszcze zwolniona od świętopietrza. W latach 1596, 1621, 1718 parafia Szczurowa należała już do dekanatu Wojnicz archidiakonatu krakowskiego. Kardynał J. Radziwiłł w roku 1597 przyłączył do parafii Szczurowa Borzęcin Górny. W 1661 r. biskup Andrzej Trzebnicki przywrócił pełne prawa parafii Borzęcin i odłączył ją od Szczurowej. Przejęcie tych terenów przez Austrię po pierwszym rozbiorze zapoczątkowało zmiany w organizacji terytorialnej Kościoła. Według stanu z roku 1776, w ramach dekanatu wojnickiego działały cztery parafie, w tym Szczurowa. W roku 1892 Szczurowa weszła do nowego dekanatu – radłowskiego. Był to nowy podział administracyjny przeprowadzony przez biskupa Ignacego Łobosa. Funkcję dziekana objął ks. Jan Kitrys, proboszcz Szczurowej.
Pierwszy kościół prawdopodobnie był orientowany. Stał bokiem do drogi, która biegnie z zachodu na wschód. Zapewne też był drewniany. W Kronice parafialnej zanotowano, że w roku 1683 był pożar kościoła i plebani. Wtedy też spaliły się księgi metrykalne. W tejże Kronice odnotowano także pod latami 1731 – 1748, że kościół został odbudowany po pożarze. Miał wówczas dwa chóry, siedem ołtarzy (w głównym znajdowały się wizerunki Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Bartłomieja), czworo drzwi, dziesięć okien, trzy konfesjonały i nowe organy z dwoma miechami. Z listu Jana Kępińskiego do Konsystorza tarnowskiego dowiadujemy się o istnieniu dzwonnicy: Wzruszonym będąc widokiem ciągłym upadającego Kościoła Parafialnego Szczurowskiego, przedsięwziąłem […] aby Najprzewielebniejszy Konsystorz przychylił się do mojej prośby […]. W roku 1860 2 maja odebrałem kosztorys na poprawę Kościoła, dzwonnicy […]. Dziś głównie obchodzi stan dzisiejszy Kościoła i dzwonnicy która grozi upadkiem.
Na podstawie dokumentów z roku 1886 dowiadujemy się o ponownym pożarze świątyni. Stosowna „Odezwa” tak informowała m.in. o tym wydarzeniu: Dnia 24 czerwca o pierwszej godzinie po północy wszczął się ogień w kościele parafialnym w Szczurowej i tak gwałtownie w jednej chwili przybrał rozmiary, że o ratunku nie można było ani pomyśleć. Spłonęła więc starożytna świątynia ze wszystkimi przyborami od służby Bożej, do fundamentu.
Wzrost liczby mieszkańców w ciągu XIX wieku, zmiany w administracji kościelnej wpływały na budownictwo sakralne. Kiedy 24 czerwca 1886 roku spłonął doszczętnie kościół, ksiądz Jan Kitrys oraz kolatorowie Anastazja i Jan Kępińscy podjęli się budowy nowej świątyni. W roku 1886 na zlecenie konsystorza, delegat biskupi udał się do Szczurowej: celem wystawienia prowiz: Kościółka […]. Uchwalono […] wystawić z desek ów domek Boży, w którym by 400 do 500 ludzi się pomieściło w środku miejsca spalonego kościoła – a około niego później budować – prawdopodobniej murować – się będzie nowy kościół – prowizoryczny zaś, w środku będący się zniesie, gdy nowy będzie na ukończeniu […]. Odpowiedział kalwinianin W. Jan Kępiński, że co na niego wypadnie zapłaci […] jako rzeczoznawca budowniczy Jan prowadzić zechce budowę prowizorycznego, a co ważniejsza rzeczywistego kościoła jeżeli kościół postawić mu będzie wolno frontem tj. wejściem z rynku. Tu znowu zachodzi ta trudność, iż natenczas wielki ołtarz, nie będzie jak dawny na wschód według zwyczaju obrócony, lecz na południe […]. Ze względu na łatwiejszy przystęp do kościoła z rynku, ze względu życzenia Kolatora i zgodności parafian, ze względu uznania zgodnej ofiarności tegoż i architechnicznych jego usług dobrowolnych: czynię w pokorze wniosek, aby dla dobra Kościoła ten ustęp od zwyczaju przyjętego najłaskawiej był dozwolonym. W tym samym roku z listu proboszcza Jana Kitrysa do Konsystorza wynika, że: Uchwalił Komitet […] dnia 14 sierpnia br. […] potrzebę wystawienia innego kościoła z twardego materiału.
Późniejszy protokół z dnia 6 czerwca 1887 informuje: Najprzewielebniejszy Konsystorz biskupi w Tarnowie odniósł się z odezwą z dnia 6 maja rb. […] o przeprowadzenie rozprawy konkurencyjnej względem budowy kościoła parafialnego w Szczurowej za cenę kosztorysową w kwocie 71 000 złr według przedłożonych przez architekta p. Zubrzyckiego w Krakowie sporządzonych planów […]. Na życzenie i prośbę stron konkurencyjnych przyjął prowadzenie tejże we własnym zarządzie W. Pan Kępiński, kolator i właściciel dóbr z obowiązkiem jak najrychlejszego rozpoczęcia i ukończenia tejże najdalej do lat dziesięciu, chociaż jego staraniem będzie budowę o wiele rychlej ukończyć. Zarazem poddał się W.J. Kępiński kontroli i nadzoru przy budowie przez komitet złożony przez strony konkurencyjne z następujących członków; W.P. Władysław Eltertein właść. dóbr Górki, jako przewodniczący, Przewielebny ks. Jan Kitrys, dziekan i pleban miejscowy, Tomasz Chołowiecki i Michał Nita ze Szczurowej, Szymon Habura z Niedzielisk, Jan Bylica z Rylowej, Stanisław Giemza z Rajska, Kasper Bartyzel z Rząchowy i Franciszek Wójcik z Górki […]. W.P. Jan Kępiński oświadcza, że jako kolator jest obowiązany dać 1/6 części kosztów […]. Strony konkurencyjne przyjmując z uznaniem i wdzięcznością ofertę kolatora […] obowiązują się resztę ceny kosztorysowej w kwocie pięćdziesiąt (50 000) zł złożyć w dziecięciu rocznych równych ratach po 5 000 (pięć tysięcy).
Potwierdzeniem tych słów jest dokument podpisany przez starostę brzeskiego z dnia 18 czerwca 1887 r. Zezwala on na budowę w miejscu spalonego kościoła nowej świątyni według planów Jana Sasa-Zubrzyckiego. Budowę będzie prowadzić Jan Kępiński, a nadzór nad nią będzie sprawować komitet wybrany przez strony konkurencyjne wymienione w powyższym akcie. Do roku 1893 stanął duży nowy kościół pod wezwaniem Świętego Bartłomieja. Konsekracji kościoła dokonał w roku 1903 biskup Wałęga, za czasów proboszcza Walentego Dutki. Przez kilkanaście lat w aktach parafialnych nie było żadnej wzmianki o kościele. Dopiero Schematyzm Diecezji Tarnowskiej informuje, że był odnawiany w latach 1921-22. Ze sprawozdania z wizyty dziekańskiej w roku 1924 dowiadujemy się, o powstaniu nowych ołtarzy, o odnowieniu polichromii na ścianach i sklepieniu. W sprawozdaniu czytamy również: […] Kościół ten należy do najpiękniejszych w dekanacie, a teraz, po przeniesieniu drzwi bocznych z kaplic na front kościoła obok drzwi wielkich należy do najgustowniejszych i najlepiej urządzonych […]. Od roku 1961 Kronika parafialna podaje o pierwszych remontach. Dach zaczęto remontować 68 lat po wybudowaniu nowego kościoła. Jak podaje Kronika parafialna, trwał on aż 20 lat. Lata 1961-62 to gruntowny remont górnej części wież, wymiana „króla” i wymiana blachy cynkowej na miedzianą, bowiem ta pierwsza wytrzymała tylko 20 lat. Po zdjęciu blachy okazało się, że część więźby dachowej jest całkowicie zniszczona. Wydeskowano najpierw wszystkie gzymsy i więźbę dachową, które później poszyto miedzią. Zmieniono też kopułki z cynku na miedziane oraz krzyżyki, które były zniszczone przez korozję. W roku 1980 zaczęto zdejmować na głównej nawie dachówkę i wymieniać uszkodzone drewno. Deskowano i pokrywano nawę główną blachą miedzianą. W roku następnym poszyto boczne nawy kościoła, a przed deskowaniem wymieniono zniszczone części więźby dachowej. Już w czasie budowy kościoła – jak podaje protokół z dnia 8 sierpnia 1894 – ukazały się na murach zewnętrznych rysy, które powstały na skutek […] nierównego osiadania się budynku, z powodu niejednakowego obciążenia zwłaszcza części, w której są wieże kościelne […]. Dopiero w roku 1967 szczeliny wypełniono masą plastyczną, tzw. polkiłem, który charakteryzuje się silną przyczepnością i rozszerzalnością, co pozwala na ruchy termiczne. Jak podaje Kronika Parafialna, w roku 1976 ukończono remont witraży w prezbiterium, uzupełniono zniszczone przez wojnę i burzę gradową szyby i założono dla zabezpieczenia witraży okna zewnętrzne. Prace wykonał zakład Zelińskich w Krakowie.
Od czasów powstania Szczurowej, kościoły budowano tu zawsze na tym samym miejscu. Dzięki temu kościół położony jest nadal w centrum wsi, przy drodze przejazdowej Koszyce – Tarnów. Otaczają go: od wschodu – plebania, od południa – cmentarz, od zachodu – szkoła, od północy – po drugiej stronie jezdni – neogotycki, romantyczny dwór z parkiem. Sam kościół otoczony jest drzewami. Są to w większości lipy, kojarzone z kultem Matki Boskiej, zapewne przez swoje lecznicze właściwości .
Plac wokół kościoła ogrodzony jest kamiennym parkanem. W ogrodzeniu, przed fasadą kościoła znajdują się kamienne postacie świętych dłuta Walerego Gadomskiego z końca XIX wieku. Pozostałe postacie świętych w ogrodzeniu są prawdopodobnie autorstwa Wojciecha Samka pochodzącego z Bochni. Parkan dzielą trzy przejścia: od frontu kościoła najbardziej okazała – brama główna, od zachodu – mniejsza brama, a od wschodu – bramka, która jest przejściem na plebanię. Parkan pochodzi z końca XIX wieku, o czym świadczy dokument z 1887 starosty brzeskiego zawierający wzmiankę dotyczącą ogrodzenia:[…] na prośbę stron konkurencyjnych obowiązał się W.P. kolator pokryć z kwoty kosztorysowej wydatek na odpowiednie, godne świątyni pańskiej, ogrodzenie. Prace przy budowie ogrodzenia rozciągnęły się w czasie, na co wskazuje Kronika parafialna pod rokiem 1989: Ogrodzenie placu kościelnego ukończono od południowej strony i rozpoczęto prace od strony plebani. Zgromadzono materiał na dalsze ogrodzenie […], w 1990 roku ukończono ogrodzenie placu kościelnego, pozostało tylko fugowanie.
Na placu kościelnym obok kościoła znajduje się kolumna kamienna, a na niej posąg świętego Bartłomieja z roku 1698. Obejście wokół kościoła jest wybrukowane kostką betonową. Jak informuje Kronika pod rokiem 1962, mieszkańcy parafii zobowiązali się złożyć ofiary na wykonanie i położenie płyt wokół kościoła. Do kościoła wchodzi się po schodach, które zajmują całą szerokość fasady. Pierwotne uległy całkowitemu zniszczeniu podczas remontów kościoła. W roku 1963-64 mistrz kamieniarski Z. Uwela z Nowego Sącza wykonał rekonstrukcję stopni przy fasadzie na nowo.